اول باید یک تفکیک قائل شویم بین انواع رنگها. به طور کلی رنگ ها دو دسته هستند: رنگهای پوششی که برای نقاشی سطوح کاربرد دارند و یا رنگهای مخصوص رنگرزی که در صنایع نساجی به کار میروند. به خاطر این که مادهای که باعث رنگی شدن میشود دو نوع است: رنگ (dye) و رنگدانه (pigment). مادهی رنگی مورد استفاده در رنگ های ساختمانی و رنگهای پوششی رنگدانه است.
حالا برگردیم سر کار خودمان. ما برای پروژهی نقاشی دیوارهای خانه از رنگهای ساختمانی که جزو رنگهای پوششی استفاده میکنیم. همهی رنگهای پوششی در ترکیب خود چند مادهی اصلی دارند: مادهای که رنگ داشته باشد (رنگدانه)، مادهای که این مواد رنگی را به هم و به سطح مورد نظر بچسباند، و مادهای که هر دوی اینها را در خود حل کند. اگر برایتان جالب است که بیشتر در مورد مواد تشکیل دهندهی رنگها و این که اصلاً رنگهای ساختمانی و رنگهای پوششی چطور تولید میشوند بدانید، ادامهی یادداشت را بخوانید؛
- رنگ دانه (شامل رنگدانههای معدنی و رنگدانههای آلی): همانطور که گفتم رنگ دانه همان ماده ای است که علت رنگی بودن رنگهای ساختمانی است. رنگدانهها دارای ذرات درشت غیرمحلول در آب هستند. به همین دلیل هم بر خلاف رنگها نمیتوان از آنها برای رنگی کردن بافت استفاده کرد و فقط میتوان با به کار گیریشان در ترکیبات مناسب برای پوشش دادن یک سطح استفاده کرد. اگر رنگدانهها را در آب حل کنیم، مایعی به دست میآید که شبیه رنگ مورد استفاده برای رنگآمیزی است. اما اگر این مایع را با قلمو روی یک سطح بکشیم، بعد از خشک شدن و تبخیر آب، رنگدانه ها دوباره به همان حالت جامد و پودری خود در میآیند و روی سطح باقی نمیمانند و سطح را رنگی نمی کنند.
- رزین ها یا صمغ ها (طبیعی، مصنوعی یا سنتزی: اکرلیک، پلی وینیل بوتیرال، آلکیدی، پلی استر، آمین دار، فنولی، نیتروسلولز، اپوکسی، پلی اورتان، سیلیکونی، کائوچو، وینیلی): دیدیم که رنگدانهها به شکل پودری هستند که به تنهایی روی هیچ سطحی نمیمانند. برای همین نیاز دارند با ماده ای که خاصیت چسبندگی دارد ترکیب شوند تا بتوان از آنها برای رنگ آمیزی استفاده کرد. شاید جالب باشد بدانید که زردهی تخممرغ از اولین موادی بوده که برای ایجاد چسبندگی در رنگ استفاده می شد. رزین همان مادهای است که در ترکیب رنگ باعث چسبندگی آن میشود. رزین یا صمغ را می توان از صمغ درختان گرفت. البته در صنعت رنگ از رزینهای مصنوعی که ترکیبات شیمیایی آزمایشگاهی هستند استفاده میشود. و مهمترین نکته این که رزین مورد استفاده، تعیین کننده ی کیفیت رنگ نهایی نشسته بر روی سطح است (فیلم). برای همین هم معمولاْ رنگها را بر اساس رزین مورد استفاده در آنها دستهبندی میکنند. رزینهای آلکیدی و اکرلیک از رایج ترین رزین های مورد استفاده در تولید رنگهای ساختمانی و پوششهای سطحی هستند. فکر کنم حالا شما هم مثل من میفهمید که رنگ آکرلیکِ معروف نامش را از کجا میآورد! و نکتهای که بهتر است همینجا اشاره کنم این است که رنگهایی که در بازار به رنگ روغن معروف هستند، رنگهای ساختمانی هستند که برای تولیدشان غالباً از رزینهای آلکیدی استفاده میکنند.
- روغنها (خشک شونده، نیمه خشک شونده، خشک نشونده): روغن ها به همراه رزین ها در رنگ های ساختمانی به عنوان نرم کننده به کار می روند و در کیفیت نهایی رنگ تأثیر دارند. روغن ها سه دستهاند یا در مقابل هوا خشک میشوند، یا در مقابل هوا به صورت نیمه جامد درمیآیند و یا به صورت مایع باقی میمانند و خشک نمیشوند.
- حلالها (هیدروکربنی، آلی اکسیژن دار، ترپنها، هیدروکربنهای کلردار): اجزای رنگ و به ویژه رزین را با استفاده از حلالها حل میکنند. حلال ها مایعاتی هستند که نقطه ی جوش پایینی دارند و به همین دلیل تأثیر زیادی در مدت زمان لازم برای خشک شدن رنگ ها دارند. از حلال ها برای رقیق کردن و کاهش چسبندگی رنگ ها هم استفاده میشود که این کار موجب ایجاد لایه ی همگن و مناسبی از رنگ می شود (فیلم).
- مواد خشک کننده (اسیدها، فلزات: کبالت، سرب، کلسیم، آهن): در رنگ هایی که شامل روغن هواخشک هستند، از مواد خشک کننده استفاده میشود که با جذب اکسیژن باعث میشوند خشک شدن رنگ سریعتر صورت بگیرد.